Fonem

Fonem sebuah istilah linguistik dan merupakan gabungan terkecil dalam sebuah bahasa yang masih boleh menunjukkan perbezaan makna. Fonem berbentuk bunyi.

Contohnya, dalam bahasa Melayu bunyi [k] dan [g] merupakan dua fonem yang berbeza, seperti dalam perkataan "cagar" dan "cakar". Tetapi dalam bahasa Arab, hal ini tidaklah begitu. Dalam bahasa Arab hanya ada fonem /k/.

FONEM

Terdapat pelbagai jenis fonem dalam bahasa Melayu. John Lyons (1968), Peter Ladefoged (1975), Gleason (1961), Hill (1958) mengatakan bahawa fonem dapat dibahagikan kepada dua jenis iaitu fonem segmental dan fonem suprasegmental.

Fonem segmental

Fonem segmental atau bunyi penggalan merujuk kepada proses mengeluarkan unit linguistik daripada ujaran atau teks yang berurutan. Fonem ini dapat dianalisis kewujudannya.

Fonem segmental dapat dibahagikan kepada vokal dan konsonan. Perbezaan antara vokal dan konsonan hanya terletak pada ada atau ketiadaan halangan ketika bunyi-bunyi itu difonasikan. Sekiranya bunyi itu mendapat halangan ketika difonasikan, maka fonem itu disebut sebagai konsonan misalnya / b, d, g, h, k, l,/ dan sebagainya. Jika bunyi itu keluar secara leluasa ketika difonasikan, maka bunyi tersebut digelar vokal misalnya, / a, i, u, /. Sebagai contoh, apabila disegmenkan atau dipenggal, maka perkataan / #makan# / terbahagi kepada fonem-fonem berikut, iaitu /m/, /a/, /k/, /a/, /n/.

Fonem suprasegmental

Bidang kajian bunyi yang mengkaji bunyi-bunyi yang mengiringi bunyi-bunyi segmental dalam ujaran. Fonem-fonem yang tidak boleh dipisahkan daripada fonem/fonem-fonem yang ditumpanginya. Iaitu fonem yang kewujudannya harus bersama-sama dengan fonem segmental. Bersifat fonemik iaitu bersifat bunyi.

JENIS-JENIS

• Tekanan
• Panjang pendek (mora)
• Jeda/persendian (hentian)
• Nada/ton
• Intonasi

Tekanan

- Keras/lembut penyebutan sesuatu suku kata

- Lambang [ ] diletak atas suku kata yang menerima tekanan

- BM tidak beza makna

- BI bersifat fonemik

- Cth : ‘export – perbuatan mengeksport

ex’port – hasil yang dieksport

c’onduct – perangai/kelakuan

condu’ct – memimpin/membimbing

s’urvey – penyelidikan

surv’ey – menyelidik

Panjang pendek

- Kadar pendek sesuatu bunyi diucapkan.

- Lambang [ : ] –mora

[ . ] – ½ mora

[ : ] – 1 mora

[ : : ] – 2 mora

# Bahasa Melayu tidak beza makna, tetapi Bahasa Inggeris berbeza.

Contoh : sit [ sit ] – duduk , seat [ si : t ] – tempat duduk

ship [ ip ] – kapal , sheep [ i : p ] – kambing biri-biri

fit [ fit ] – sesuai , feet [ fi : t ] – kaki

- Bahasa Arab dipanggil ‘harkat’ = panjang pendek (tidak bezakan makna), baris bezakan makna.

Jeda/persendian

- Unsur hentian yang memisahkan antara linguistik. (perkataan, ayat, rangkaitaan)

- Lambang [ # ] – ayat , [ + ] – perkataan

- Contoh : i. [ # saya makan nasi ma? # ]

[ # saya makan nasi # ma? # ]

ii. [ b likan + tin ] , [ b li + kantin ]

iii. [ b r + ikan ] , [ b rikan ]

iv. [ ai + skri:m ] – 1 scream

v. [ ais + kri:m ] – aiskrim

Nada/tona

- Kadar meninggi atau menurun pengucapan sesuatu perkataan.

- Dalam bahasa Mandarin, Thai, Vietnam, Kampuchea, Laos dan lain-lain, membezakan makna.

- Contoh : mendatar [ ma ] , meninggi [ ma ]

turun naik [ ma ] , menurun [ ma ]

Intonasi

- Menaik atau menurun penyuaraan sesuatu ayat atau frasa

- Bahasa Melayu, intonasi ayatnya berbeza-beza

- Contoh :

1. Intonasi ayat berita meurun di akhir ayat.

Ibu mencuci pakaian

1. Intonasi ayat tanya meninggi di akhir ayat.

Awak dapat wang itu dari mana?